Voeding met een andere consistentie (dikte)

Heeft u moeite met kauwen of slikken? Bent u ziek of krijgt u een bepaalde behandeling? Dan kan het nodig zijn om (tijdelijk) een gemalen of vloeibare voeding te gebruiken. De dikte en structuur van deze voeding is afhankelijk van het advies van uw arts, logopedist of diëtist. In deze tekst krijgt u praktische tips voor het bereiden van verschillende gerechten.

Gemalen voeding

De dikte van gemalen voeding is vergelijkbaar met die van een stamppot. Gemalen voeding is fijn gesneden of gepureerd, bevat geen harde stukjes en is gemakkelijk door te slikken. Kauwen is niet meer nodig. Afhankelijk van uw slik- of kauwproblemen kan de voeding glad of grof gemalen zijn. Soms is het ook nodig om dranken dikker te maken. Uw logopedist of diëtist kan u hierover adviseren.

Vloeibare voeding

Vloeibare voeding is voeding die al vloeibaar is of vloeibaar is gemaakt. Het is belangrijk dat deze voeding voldoende voedingsstoffen en energie (calorieën) bevat. Met de juiste keuzes en bereiding zorgt u ervoor dat u voldoende voedingsstoffen binnen krijgt.

• Het is belangrijk om rechtop te zitten wanneer u eet of drinkt. Het beste is om aan een tafel te zitten in een stoel. Als u rustig en zonder afleiding eet of drinkt, kunt u beter kauwen en slikken. Dit verkleint de kans op verslikken.
• Gebruik volle producten: Kies voor volle melk, volle yoghurt, roomboter of margarine. Deze producten helpen u voldoende energie binnen te krijgen.
• Voeg meer calorieën toe: Voeg extra roomboter, margarine, crème fraîche, ongeklopte slagroom, koffieroom of suiker toe aan uw eten.
• Wissel af in smaak en temperatuur: Zorg voor afwisseling door zowel zoete als hartige gerechten te gebruiken. Wissel ook warme en koude gerechten af.
• Neem elke dag vers fruit: Neem elke dag vers fruit, bijvoorbeeld in de vorm van zelf geperste vruchtensap of vruchtenmoes gemaakt van gemixt zacht fruit.
• Eet vaker op de dag: Probeer minimaal 6 keer per dag een maaltijd te gebruiken. Als uw gewicht afneemt, probeer dan nog vaker te eten.
• Als uw arts adviseert om gladde voeding te eten, zeef dan de gerechten om klontjes te vermijden.

Om vaste voeding gemalen of vloeibaar te maken, heeft u apparaten zoals een staafmixer, keukenmachine of blender nodig. Voor het zeven van pap kunt u een fijne zeef gebruiken.

Aardappelen, groenten en fruit kunt u gemakkelijk fijnmaken met een stamper, mixer, blender of keukenmachine. Heeft u deze apparaten nog niet en verwacht u lange tijd gemalen of vloeibare voeding te gebruiken? Dan is het verstandig om deze aan te schaffen.

Groentesappen, vruchtenmoes en aardappelpuree zijn goed te verwerken in een gemalen of vloeibaar dieet. U kunt de voeding verdunnen met bouillon, groentenat of volle melk. Zeef de voeding indien nodig om een gladde structuur te krijgen.

Broodmaaltijden

Gemalen voeding

Heeft u moeite met het eten van brood? Kies dan voor alternatieven zoals pap, vla, kwark, drinkontbijt of gevulde soep. Varieer hierbij zoveel mogelijk. Gebruik als bindmiddel bijvoorbeeld puddingpoeder, griesmeel, havermout, custard, rijstebloem, maïsmeel of bloem. Voor voldoende voedingsvezels kunt u pap op basis van granen zoals havermout of Brinta nemen. Voeg eventueel extra vezels toe met fibrex, zemelen of tarwekiemen.

Voor de smaak kunt u suiker, cacaopoeder, anijsblokjes, limonadesiroop, jam, vruchtenmoes of kaneel toevoegen. Ook zijn er kant-en-klare ontbijtproducten die geschikt zijn. Als u brood kunt eten, kies dan voor zacht (krenten)brood zonder korst, zachte broodjes, wentelteefjes of pannenkoeken. Besmeer het brood met margarine of roomboter en kies voor smeerbaar beleg zoals smeerworst, filet americain, smeerkaas, pindakaas, geprakte aardbei of banaan, stroop, jam, sandwichspread zonder harde stukjes of salades zoals tonijnsalade en eiersalade.

Vloeibare voeding

In plaats van brood kunt u kiezen voor kant-en-klare pap, vla, kwark, drinkontbijt of soep. Varieer zoveel mogelijk in kleur en smaak. Als bindmiddel voor pap kunt u puddingpoeder, griesmeel, paprijst, Bambix, havermout, bloem, custard, rijstebloem of maïsmeel gebruiken.

Pap op basis van graansoorten kan korrelig zijn. Zeef deze pap en verdun met melk voor een gladdere textuur. Denk aan havermout- of Brintapap. Voeg eventueel fibrex, zemelen of tarwekiemen toe aan pap die weinig vezels bevat. Pap op basis van meelsoorten is vaak gladder, zoals bloem-, custard- of maïzenapap. Voor extra smaak kunt u suiker, cacaopoeder, koffiepoeder, anijsblokjes, kaneel, limonadesiroop, jam, vruchtenmoes en aromastoffen toevoegen. Er zijn ook kant-en-klare ontbijtproducten die gebruikt kunnen worden in een vloeibare voeding.

Warme maaltijd

Gemalen voeding

Bij een warme maaltijd kunt u de gerechten zelf bereiden of laten bezorgen via een maaltijdservice. U kunt de maaltijdonderdelen apart of samen pureren. Eenpansgerechten zoals stamppot of nasi zijn erg geschikt. Voeg saus, jus, margarine of melk toe om de maaltijd smeuïger te maken. Voor extra smaak kunt u tomatenpuree, ketchup, ketjap, marmite, worcestersaus, mosterd, juspoeder of kruiden gebruiken. Lukt het u niet om zelf te koken, dan kunt u kant-en-klare producten gebruiken, zoals babyvoeding of maaltijdsoep uit blik.

• Soep: Bij slikproblemen kunt u kiezen voor gebonden of heldere soep. Overleg met uw logopedist of diëtist wat voor u het beste is. Als het moeilijk is om soep met stukjes te eten, kunt u deze glad pureren. Soepen met bonen of erwten zijn voedzaam en kunnen ook gepureerd worden. Om de soep wat steviger te maken, kunt u allesbinder of roux gebruiken. Let op dat de groenten goed gaar zijn voor het binden. Voeg voor extra calorieën een scheutje room toe.
• Zetmeel: Aardappelen kunt u zachter maken door bouillon, water, melk of een klontje boter toe te voegen en dit daarna fijn te prakken, stampen of malen. Pasta en rijst kunnen gemalen worden, maar worden snel plakkerig. Voeg daarom saus, olie of boter toe om dit te voorkomen.
• Vlees/vis: Het is belangrijk dat het vlees, de vis of de kip zacht is. Bak het vlees niet te hard aan, maar kies voor braden, stoven of koken. Vlees met een zachte structuur, zoals worst, slavink of gehakt, is makkelijker te pureren. Vis kan het beste gestoofd of gestoomd worden. Snijd het vlees fijn voordat u het mixt en voeg wat jus of bouillon toe om het smeuïger te maken. Vleeswaren zoals ham en kipfilet zijn geschikt om toe te voegen. Zacht vlees is ook geschikt voor ragout. Naast vlees en vis kunt u ook peulvruchten, kaas, ei, tahoe of vleesvervangers gebruiken.
• Groente: Groenten kunt u pureren of zacht koken. Eventueel met saus of vloeibare margarine. Harde groenten zoals asperges, snijbonen, maïs, bleekselderij, tuinbonen, zuurkool of boerenkool moeten goed fijngesneden of gemalen worden.

Vloeibare voeding

Van een warme maaltijd kunt u een gladde soep maken, ook wel mixvoeding genoemd. Gebruik een staafmixer, keukenmachine of blender om de ingrediënten fijn te maken. Zorg ervoor dat de ingrediënten goed gaar zijn voordat u ze pureert.

• Zetmeel: U kunt aardappelpuree of peulvruchten gebruiken als zetmeelcomponent.
• Vlees: Alle vleessoorten zijn geschikt. Vettere, zachte vleessoorten zoals stoofvlees en half-om-half gehakt zijn makkelijker fijn te maken dan magere soorten. Snijd het vlees fijn en voeg jus, margarine of bouillon toe voor een smeuïge mix. Vleeswaren zoals ham of kipfilet zijn ook geschikt. Als u geen vlees eet, kunt u kiezen voor kip, vis, ei, peulvruchten of vegetarische vleesvervangers.
• Groente: U kunt alle gekookte groenten gebruiken. Zorg voor voldoende variatie in kleur en smaak. Sommige groenten, zoals asperges, zuurkool, bleekselderij, tuinbonen en witlof, kunnen draderig zijn en zijn minder geschikt.

Meng de gare ingrediënten of maal ze apart fijn. U kunt de dikte van de maaltijd bepalen door melk, jus, bouillon of kookvocht toe te voegen. Extra boter of room zorgt voor meer energie (calorieën). Eenpansgerechten zoals stamppot zijn ook geschikt voor mixvoeding. Om velletjes, pitjes en harde stukjes te verwijderen, kunt u de voeding na het fijnmaken zeven.

 

Voor extra smaak kunt u tomatenpuree, tomatenketchup, ketjap, marmite, worcestersaus, mosterd, juspoeder, kruiden en specerijen gebruiken.

 

Als u geen tijd of mogelijkheid heeft om een mixvoeding of maaltijdsoep te bereiden, kunt u kant-en-klare producten gebruiken. Denk aan babyvoeding, ragout uit blik, stamppot of maaltijdsoep uit een blik of pak. Deze kunt u mixen en indien nodig zeven. Verdun de voeding met bouillon, melk of jus voor de juiste dikte.

Nagerechten, melkdranken en milkshakes

Gemalen voeding

Nagerechten zijn er in veel varianten. Let er wel op dat ze geen harde stukjes bevatten. Geschikte nagerechten zijn yoghurt, vla, mousse, pap, kwark, pudding en ijs. Voeg hier eventueel suiker, siroop, slagroom, fruit uit blik of vlaaifruit aan toe. Ook gepureerd fruit of vruchtenmoes zijn goede opties.

Vloeibare voeding

Melkproducten zijn al vloeibaar en kunnen gemakkelijk worden gebruikt. Maak zelf een milkshake van volle melk, yoghurt, kwark of karnemelk, gecombineerd met limonadesiroop, vruchtensap, vruchtenmoes, puddingsaus, jam of roomijs. Voor extra energie kunt u ongeklopte slagroom toevoegen. Kant-en-klare milkshakes zijn ook verkrijgbaar in de supermarkt.

Dranken en tussendoortjes

Gemalen voeding

Er zijn veel verschillende dranken die u kunt gebruiken, zoals volle melk, chocolademelk, anijsmelk, karnemelk, vruchtensap, groentesap, frisdrank, limonade, thee, koffie en milkshake. Milkshakes en smoothies kunt u zelf maken met volle melk, yoghurt, kwark of karnemelk. Voeg hier limonadesiroop, vruchtensap, vruchtenmoes, pudding, jam of roomijs aan toe. Voor extra energie kunt u ongeklopte slagroom toevoegen. Soms is het nodig om dranken dikker te maken met een verdikkingsmiddel. Uw logopedist kan u hierbij adviseren.

 

Kies voor zacht fruit zoals rijp of gekookt fruit, of fruit uit blik. Verwijder harde schillen en pitjes. Snijd het fruit in stukjes of pureer het fijn. U kunt het gepureerde fruit ook mengen met melk of yoghurt om een smoothie te maken. Als variatie kunt u kiezen voor groentesap zoals wortelsap, tomatensap of bietensap. Kant-en-klare smoothies, vruchtensap of vruchtenmoes zijn ook een goede keuze.

 

Geschikte zachte zoete tussendoortjes zijn bijvoorbeeld ontbijtkoek met margarine of boter, cake, kruidkoek, zacht gebak, zacht fruit, (room)ijs en milkshake. Voor zachte hartige tussendoortjes kunt u denken aan haring, makreel, tonijn en ragout. Salades zoals huzarensalade, eiersalade, krabsalade, kip-kerriesalade en kipsaté zijn vaak al zacht genoeg. U kunt ze smeuïger maken met mayonaise, crème fraîche, room of olie. Tonijnsalade en humus zijn vaak al fijn en zonder harde stukjes.

Vloeibare voeding

Er zijn veel verschillende dranken die u kunt gebruiken, zoals volle melk, chocolademelk, anijsmelk, karnemelk, vruchtensap, groentesap, frisdrank, limonade, thee, koffie en milkshake. Vruchtensappen en vruchtenmoes zijn ideaal voor een vloeibaar dieet. Gebruik rijp fruit zonder velletjes en pitjes of fruit uit blik, en pureer dit. Voeg eventueel vruchtensap, suiker, melk, yoghurt of room toe voor extra smaak. Maak eens een smoothie, bijvoorbeeld:

• Sinaasappelsap met banaan en ongeklopte slagroom.
• Perziken uit blik gemixt met sinaasappelsap of ananassap.
• Gedroogde abrikozen, pruimen of tutti-frutti: een nacht laten weken, 10 minuten koken, mixen en verdunnen met weekvocht.
• Rood fruit met banaan of ander fruit naar keuze. Doe hier een scheut melk en yoghurt of kwark bij.

• Gemalen voeding wordt vaak gemengd met een vloeistof zoals bouillon of melk. Hierdoor bevat een bord gemalen warme maaltijd vaak minder voedingsstoffen dan een bord niet-gemalen warme maaltijd.
• Vloeibare voeding bevat vaak weinig voedingsvezels. Hierdoor kunt u last krijgen van obstipatie (verstopping). Vezels zijn belangrijk voor een goede darmwerking omdat ze vocht vasthouden. Drinkt u te weinig, dan kunt u ook last krijgen van obstipatie. Tips om obstipatie te voorkomen:
  • Drink voldoende: Zorg dat u minimaal 2 liter vocht per dag binnenkrijgt. Dit is inclusief pap, vla en soep.
  • Kies volkoren producten: Gebruik volkoren pap zoals Brinta pap of havermoutpap, of drinkontbijt met granen.
  • Drink vruchtensap met vruchtvlees en eet extra gepureerd fruit.
  • Blijf in beweging: Voldoende lichaamsbeweging helpt uw darmen goed te werken.
  • U kunt extra vezels aan uw voeding toevoegen. Deze zijn verkrijgbaar bij de drogist of apotheek.
  • Als deze adviezen niet voldoende helpen, kan uw arts een laxeermiddel voorschrijven.

Als het u niet lukt om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen, kunt u uw voeding verrijken met dieetproducten. Dit helpt u om toch voldoende energie en eiwitten binnen te krijgen. Dieetproducten zijn er in verschillende vormen, zoals drinkvoeding, toetjes of poeders. Drinkvoeding bevat veel energie en eiwitten. Daarnaast zijn er vitamines en mineralen aan toegevoegd. Drinkvoeding is beschikbaar in verschillende smaken en samenstellingen. Poeders zijn ook beschikbaar in verschillende smaken en samenstellingen. U kunt deze poeders toevoegen aan dranken of gerechten om uw voeding rijker te maken. Als u dieetproducten wilt gebruiken, overleg dan altijd met uw diëtist. De diëtist kan beoordelen of u het product nodig heeft en adviseren over de hoeveelheid en het type product dat het beste bij u past.

Heeft u behoefte aan koelverse of diepvriesmaaltijden die thuis worden bezorgd? U kunt bijvoorbeeld terecht bij:

• De Maaltijdservice; Telefoon: (0478) 51 73 73; Website: www.demaaltijdservice.nl
• Tafeltje Dekje van Uitgekookt; Telefoon: 085 0406065; Website: https://uitgekookt.nl/maaltijdservice

Voor een uitgebreidere lijst van maaltijdservices vraag uw diëtist.

Op zoek naar lekkere recepten voor maaltijdsoepen? Bezoek dan de websites van supermarkten. Hier vindt u veel smakelijke ideeën. Voor meer inspiratie kunt u ook terecht op de website van het Wereld Kanker Onderzoekfonds. Op de receptenpagina kunt u filteren op gerechten die 'zacht en vloeibaar' zijn. Bezoek de pagina via deze link: https://www.wkof.nl/leven-met-kanker/speciale-recepten-bij-kanker/. Het online kook boek FIJN! is ontwikkeld door diëtisten, logopedisten en een chefkok.

 

Voedingscentrum; Telefoon: (070) 306 88 88; Website: www.voedingscentrum.nl3

Boeken:

• Als eten even moeilijk is (meerdere delen) - Uitgeverij Caplan
• Piet Puur - Piet Huysentruyt - Uitgeverij Lannoo
• 40 recepten voor lekkerbekken - Margriet van der Poel
• Het dikke vrienden kookboek van chef Arnold - Ron Arnold
• FIJN! - Online kookboek ontwikkeld door diëtisten, logopedisten en een chefkok