Wat is lactose-intolerantie?
Lactose, ook wel melksuiker genoemd, is een suiker die van nature voorkomt in melk en melkproducten. Normaal gesproken wordt lactose opgenomen in de dunne darm met behulp van het enzym lactase. Lactase wordt aangemaakt in de darmwand van de dunne darm. Wanneer er niet genoeg lactase is, wordt niet alle lactose opgenomen en belandt het in de dikke darm. Daar breken de bacteriën de lactose af. Hierbij komen veel gassen en prikkelende stoffen vrij. Dit kan leiden tot buikpijn, misselijkheid, een opgeblazen buik, winderigheid en diarree.
De ernst van de klachten hangt af van de hoeveelheid lactose in onze voeding, de hoeveelheid lactase die wordt gemaakt in de dunne darm en de soorten bacteriën (darmflora) in de dikke darm.
Mogelijke oorzaken
Als u lactose-intolerantie heeft, kan dat erfelijk zijn. Dit betekent dat het in uw familie kan voorkomen. Andere oorzaken kunnen zijn: darminfecties, darmontstekingen of darmoperaties waarbij de darmwand beschadigd raakt. In deze situaties kan de aanmaak van lactase (het enzym dat lactose afbreekt) verminderen, waardoor de opname van melksuiker tijdelijk verslechtert. Gelukkig komt de productie van lactase meestal weer op het normale niveau na herstel van de ziekte of operatie.
Naarmate u ouder wordt, kan de productie van lactase afnemen, wat kan leiden tot lactose-intolerantie op latere leeftijd. Dit veroorzaakt echter zelden klachten. Bij baby's met acute diarree kan ook tijdelijk lactose-intolerantie optreden. In deze gevallen is lactosearme of -vrije voeding meestal niet nodig.
Wereldwijde verschillen
Bij de geboorte heeft iedereen genoeg lactase om moedermelk of babyvoeding goed te verteren. Bij meer dan 80% van de wereldbevolking neemt de productie van lactase na het derde levensjaar geleidelijk af. In het Verre Oosten heeft bijna de hele volwassen bevolking een zeer lage of zelfs geen productie van lactase in de darm. Rond de Middellandse Zee is dit ongeveer de helft van de bevolking. In West-Europa en Noord-Amerika is dit percentage veel lager, en het aantal mensen met klachten nog minder.
Waar zit lactose in?
Lactose zit van nature in moedermelk en dierlijke melk zoals koemelk, schapenmelk, geitenmelk en paardenmelk. Dierlijke melk is dus geen geschikte vervanger voor koemelk bij lactose-intolerantie. Lactose kan ook voorkomen in producten waarin melk, melkpoeder of melkbestanddelen zijn verwerkt. Dit staat vermeld in de ingrediëntendeclaratie op de verpakking. In de meeste gevallen is het niet nodig om melk, melkproducten en producten met melk of lactose als ingrediënt helemaal te vermijden.
Lactosebeperkt en lactosevrij dieet
Lactosebeperkt dieet
Een lactosebeperkt dieet betekent dat u weinig tot geen lactose binnenkrijgt. Het doel is om lactose ongeveer 4 weken in uw voeding te beperken. Hierdoor zullen eventuele klachten als gevolg van lactose-intolerantie duidelijk verminderen of zelfs verdwijnen.
Veel mensen met lactose-intolerantie kunnen kleine hoeveelheden lactose nog verdragen. Dit verschilt per persoon en vergt wat uitproberen. Het verdelen van de lactose-inname over de dag of het combineren met maaltijden kan helpen klachten te verminderen. Voor de meeste mensen met lactose-intolerantie vormt 10-15 gram lactose (de hoeveelheid in 200-300 ml melk) geen probleem.
Gemiddeld bevat de Nederlandse voeding 12 gram lactose. Door melk(producten) en producten met veel melkbestanddelen te vervangen, kunt u de klachten verminderen.
Hieronder vindt u een tabel waarin wordt aangegeven welke producten lactose-rijk zijn, een beperkte hoeveelheid lactose bevatten of lactose-arm zijn. Hierbij wordt uitgegaan van maximaal 1 gram lactose per portie. Als de hoeveelheid lactose hoger is, valt het product onder de categorie lactose-rijk.
In de kolom met beperkte hoeveelheid lactose staat er een maximaal aantal gram wat gebruikt mag worden van een product. Wordt er meer dan deze hoeveelheid gebruikt, dan valt het product onder de categorie lactose-rijk.
Het lactosebeperkte dieet wordt ongeveer 4 weken gevolgd om het effect op uw darmen te evalueren. Als uw darmen tot rust zijn gekomen en de klachten verminderd zijn, kunt u geleidelijk beginnen met het herintroduceren van gewone melkproducten.
Lactosevrij dieet
Een klein aantal mensen met lactose-intolerantie ervaart al klachten bij een kleine hoeveelheid lactose in hun voeding. Voor hen kan een strikt lactosevrij dieet noodzakelijk zijn om klachten te voorkomen.
Dit dieet is vaak tijdelijk, maar soms is meer tijd nodig, bijvoorbeeld om een geïrriteerde of ontstoken darm de kans te geven te herstellen.
Lactose-arm |
Beperkte hoeveelheid lactose |
Lactose-rijk |
---|---|---|
Melk- en melkproducten |
||
Amandelmelk |
Zure room (80 gram) |
Alle soorten melk van dierlijke afkomst (Koemelk, geitenmelk, schapenmelk, paardenmelk) |
Havermelk |
Geitenyoghurt (170 gram) |
Chocolademelk |
Hazelnotendrank |
Griekse yoghurt (110 gram) |
Crème fraîche |
Hennepmelk |
Haverdrank (60ml) |
Custard (pudding) |
Kokosdrank |
Kokosmelk (125 ml) |
Gecondenseerde melk |
Lactosevrije zuivel op basis van koemelk |
Kookroom (60 ml) |
Instantkoffie, koffiedrank (cappuccino, koffie verkeerd, latte macchiato) |
Rijstmelk |
Slagroom, onbereid (100 ml) |
Karnemelk |
Sojazuivel |
Roomijs (45 gram = 1-2 bolletjes) |
Kefir, bereid met melk |
Sorbetijs |
Koffiemelk, koffieroom, koffiecreamer |
|
Kwark |
||
Melkpoeder |
||
Milkshake |
||
Mousse |
||
Pap |
||
Pudding |
||
Roomijs |
||
Slagroom, spuitbus |
||
Vla |
||
Yoghurt |
||
Yoghurtdrink |
||
Kaas |
||
Brie |
Boursin (80 gram) |
|
Camambert |
Cottage cheese (2 eetlepels) |
|
Cheddar |
Haloumi kaas (50 gram) |
|
Edammer |
Hüttenkäse (100 gram) |
|
Emmentaler |
Mozzarella (60 gram) |
|
Feta |
Ricotta (40 gram) |
|
Geitenkaas |
Roomkaas (2 eetlepels) |
|
Gorgonzola |
Smeerkaas (80 gram) |
|
Goudse/Gouda |
Smeltkaas (2 eetlepels) |
|
Gruyère |
Verse kaas (2 eetlepels) |
|
Kees Kaas |
Zuivelspread (80 gram) |
|
Mascarpone |
||
MonChou |
||
Parmezaan |
||
Pecorino |
||
Roquefort |
||
Schapenkaas |
||
Zwitserse (strooi)kaas |
||
Overige |
||
Ghee |
Kleine hoeveelheden melk(poeder) in cakes, koekjes, en chocolade |
|
Plantaardige boter |
Roomboter |
Bechamelsaus |
Cheesecake |
||
Fruitzuiveldranken zoals Rivella, Fristi en Taksi |
||
Kaassaus |
||
Kruidenboter |
||
Melkchocolade |
||
Roomsaus |
||
Weipoeder |
Aandachtspunten
Bij de volgende producten is het belangrijk om op te letten. Kijk hiervoor op de verpakking of vraag het na:
- Sommige soorten halvarine, margarine en bak- en braadvetten
- Groente à la crème
- Gegratineerde groente, gegratineerd aardappelgerecht
- Kant-en-klaar producten
- Aardappel-, rijst- of pastagerecht met room of kaas
- Ragout
- Sauzen en soepen
- Sommige vleesvervangers
In Nederlandse harde kazen zoals Goudse kaas zit geen lactose. Tijdens het rijpingsproces wordt de lactose volledig afgebroken. In zachte kazen zoals smeerkaas en brie kan wel een kleine hoeveelheid lactose voorkomen.
Ook in geneesmiddelen, vitaminepreparaten en zoetjes kan lactose voorkomen. In deze producten wordt lactose meestal in zeer kleine hoeveelheden als vulmiddel gebruikt. De meeste mensen met lactose-intolerantie ervaren hier geen klachten door. Sommige geneesmiddelen zijn echter ook beschikbaar in een variant zonder lactose
Ingrediëntendeclaratie
Bij een lactosevrij dieet is het belangrijk om niet alleen op de grote hoeveelheden melk en melkproducten te letten, maar ook op etiketaanduidingen die kunnen wijzen op aanwezigheid van melk of melkbestanddelen in het product. Vermijd een product wanneer er op staat ‘bevat zuivel’ of ‘bevat lactose’.
Sommige producten worden als melkvrij verkocht, maar kunnen ingrediënten bevatten die toch lactose bevatten omdat ze uit melk afkomstig zijn.
Een product bevat lactose als één of meer van de volgende ingrediënten worden genoemd:
- Melk, magere melkbestanddelen, droge melkbestanddelen, melkderivaat, gehydrolyseerd melkeiwit
- Melkpoeder, magere melkpoeder, volle melkpoeder, melkeiwit, melkzout
- Wei, weipoeder, wei-eiwitconcentraat, wei proteïn concentraat (WPC) melkzout, wrongel
- Caseïne, caseïnaat
- Lactose, melksuiker
- Boterconcentraat, boterolie, boter(poeder), melkvet
- Lactalbumine, lactoferrine, beta-lactoglobuline, lactoperoxidase, lactoval, recaldent, transglutaminase, nisine(E234)
Uitzonderingen:
- De termen ‘melkzuur’ en ‘lactaat’ hebben niets met koemelk of lactose te maken.
- De zoetstof lactitol wordt bereid uit lactose, maar bevat geen lactose meer.
- Producten waarop staat ‘kan sporen van melk bevatten’ zijn veilig bij een lactose-intolerantie.
De app ‘Kies ik gezond’ van het Voedingscentrum geeft informatie over de ingrediënten van een product.
Scan de streepjescode van een product om de voedingswaarden en ingrediënten te bekijken. U kunt ook zoeken op productnaam of bladeren door categorieën.
Een aantal supermarkten heeft de ingrediënten-informatie helaas nog niet vrijgegeven voor de app.
Vervangen van melk
Melk en melkproducten zijn belangrijke bronnen van voedingsstoffen zoals vitamine B2, vitamine B12, calcium en eiwit. Daarom is het advies om melk en melkproducten te vervangen door lactosevrije varianten. Deze zijn vaak verrijkt met vitamine B en calcium.
In de supermarkt zijn steeds meer lactosevrije melk en melkproducten verkrijgbaar. Daarnaast zijn er alternatieven op basis van soja, rijst, haver, hazelnoten en amandel beschikbaar. Let er wel op dat deze producten zijn aangevuld met vitaminen en mineralen om een vergelijkbare samenstelling met melk te hebben. Gelukkig zijn ook deze producten goed verkrijgbaar in de supermarkt.
Voorbeelden van lactosevrije melkproducten
Product |
Waar verkrijgbaar? |
---|---|
Lactosevrije melk en yoghurt |
Arla®, Campina®, Melkan®, MinusL® www.minusl.nl Huismerk van verschillende supermarkten. |
Sojamelk en toetjes |
Alpro® www.alpro.com/nl Sojadrink is in verschillende huismerken te verkrijgen. |
Rijst, haver, amandel, hazelnoten, kokosdranken, yoghurt en kwark |
Alpro®, Milbona®, Oatly®, Provamel® www.provamel.be Zonnatura® Huismerk van verschillende supermarkten. |
Lactosevrije halvarine of margarine voor op brood
Plantaardige botersoorten zijn meestal vrij van lactose. Dit maakt ze een geschikte keuze voor mensen met lactose-intolerantie. Voorbeelden zijn:
- Lekker gezond smeren – Alpro
- Biologische halvarine – Albert Heijn huismerk
- Omega3plus – Becel
- 100% plantaardig biologisch – Becel
- Jumbo Halvarine / Bewust (romig) / Goed begin – Jumbo huismerk
- Smeren zonder palm – Flower Farm
Enzympreparaten
Bij de apotheek, drogist of online zijn enzympreparaten verkrijgbaar. Deze bevatten het enzym lactase dat lactose afbreekt. De druppels zijn geschikt om zelf lactose-arme melk te maken. De tabletten zijn handig voor onderweg of bij buitenshuis eten, vooral als er mogelijk lactose in de maaltijd aanwezig kan zijn. Neem ze 15 tot 30 minuten voor de maaltijd in voor een optimale werking
Voorbeelden hiervan zijn:
- Kerutabs®: www.kerutabs.nl
- Lactase: www.vitakruid.nl / www.hollandandbarrett.nl / Lucovitaal
- Lactrase van Pronatura: www.lactrase.de
- Lactolerantie van Kruidvat: www.kruidvat.nl
- Intoleran: www.intoleran.com
Invoeren van lactose na lactosebeperkt en lactosevrij dieet
Het gebruik van producten met lactose verbetert de lactosetolerantie. Het is daarom belangrijk om melk(producten) te gebruiken tot de hoeveelheid waarin geen klachten optreden. Deze hoeveelheid is de lactosedrempel en varieert per persoon. Begin met een kleine hoeveelheid en breidt deze langzaam uit. De snelheid waarmee de hoeveelheid lactosehoudende producten wordt opgevoerd, is individueel verschillend en afhankelijk van de ernst van de klachten.
Melk en melkproducten
De meeste mensen met lactose-intolerantie kunnen 200-300 ml melk en melkproducten verdragen, sommigen zelfs meer. Om klachten te voorkomen is het raadzaam om:
- Niet meer dan 150 ml per keer te gebruiken.
- De inname te verspreiden over twee of drie porties per dag.
- Melk en melkproducten te combineren met een maaltijd.
- Ze gekoeld te drinken.
Zure melkproducten
Zure melkproducten zoals yoghurt, kwark en karnemelk worden over het algemeen beter verdragen dan zoete melk. Hoewel patiënten met lactose-intolerantie deze meestal kunnen gebruiken zonder klachten, bevatten ze nog steeds lactose. Het gebruik in grote hoeveelheden kan individueel worden beoordeeld om klachten te voorkomen.
Tips
- Rewe in Kaldenkerken (Duitsland) en Kaufland in Nettetal (Duitsland) hebben een uitgebreid assortiment lactosevrije producten: https://www.kaufland.de/sortiment/themenwelten/laktosefrei.html
- Arla geeft een nieuwsbrief uit waarin leuke weetjes, restauranttips en lactosevrije recepten staan. Aanmelden via www.lactofree.nl. Daarnaast heeft Arla ook een lactose-checker: https://www.arla.nl/lactofree/lactose-checker/#melk-melkproducten-en-alternatieven
- De Albert Heijn en Jumbo hebben lijsten met producten die lactosevrij zijn, deze zijn te downloaden via de website van de supermarkt.
- Op de website van Karlijns Kitchen kun je recepten vinden waarbij rekening wordt gehouden met een lactosebeperkt dieet: https://www.karlijnskitchen.com/nl/
Vragen
Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen? Stel uw vragen tijdens het eerstvolgende bezoek of bel naar:
Contact
Opmerkingen
- Ziet u een typfout, een taalkundige fout, of heeft u moeite met de leesbaarheid?
-
Stuur een e-mail naar communicatie@viecuri.nl en we zoeken een passende oplossing.
Disclaimer
Deze informatie is algemeen en geen behandeladvies. De informatie is ook geen vervanging van de afspraken die tussen patiënt en zorgverlener zijn gemaakt. VieCuri kan niet aansprakelijk worden gesteld voor schade als gevolg van mogelijke onjuistheden. Bekijk hier de uitgebreide disclaimer.