Kanker

U heeft onlangs te horen gekregen dat u kanker heeft. Hierbij komt er veel op u af. Eten is niet meer vanzelfsprekend leuk of lekker. De voedingsproblemen verschillen per persoon. Daarom geven wij verschillende adviezen voor deze klachten.

Probeer uw voedingstoestand zo goed mogelijk te houden. Een slechte voedingstoestand, ook wel ondervoeding genoemd, kan uw herstel na een operatie of behandeling belemmeren. Een goede voedingstoestand bereikt u met energierijke en eiwitrijke voeding. Dagelijks bewegen helpt ook. De combinatie van eiwitrijk eten en bewegen zorgt voor spierbehoud of spieropbouw. Let er wel op dat u niet over uw grenzen gaat.

Energie

Eten geeft ons energie. Energie hebben wij nodig voor alles wat we doen zoals lopen, fietsen en zelfs ademhalen, praten, nadenken en het kloppen van ons hart. De hoeveelheid energie in voedsel wordt uitgedrukt in kilocalorieën (kcal) of kiloJoules (kJ).

Hoeveel energie iemand nodig heeft, hangt af van verschillende factoren zoals lengte, leeftijd, geslacht, activiteit en gezondheid. Bij ziekte is uw gebruikelijke voeding vaak niet voldoende. U moet dan meer eten en drinken dan normaal.

Een goede manier om te zien of u voldoende energie uit uw voeding haalt, is door uw gewicht te controleren. Weeg uzelf bij voorkeur op hetzelfde tijdstip en op dezelfde weegschaal, één keer per week. Doe dit zonder schoenen, jas of zware kleding.

Als uw gewicht gelijk blijft of stijgt, krijgt u voldoende voedingsstoffen en energie binnen. Als uw gewicht daalt, krijgt u niet genoeg voedingsstoffen en energie binnen. Houd er rekening mee dat vocht vasthouden ook een gewichtsstijging kan veroorzaken. In dat geval is uw gewicht geen goede maat voor uw voedingstoestand.

Eiwit

Eiwit is een belangrijke stof in onze voeding. Het helpt bij de opbouw en het behoud van spieren en bloed. Eiwit is ook essentieel voor wondherstel. Bij ziekte is eiwit de belangrijkste voedingsstof voor herstel. U heeft dan meer eiwit nodig, vooral na een operatie of tijdens chemotherapie en/of radiotherapie.

Eiwit zit in veel verschillende voedingsmiddelen. Voorbeelden zijn vlees, vis, kip, vleesvervangers, ei, noten, kaas en melkproducten zoals melk, chocolademelk, yoghurtdrank, karnemelk, vla, yoghurt en kwark. Ook peulvruchten zoals bruine bonen, erwten en linzen bevatten veel eiwit. Brood bevat ook eiwit, maar in kleinere hoeveelheden.

Er zijn producten die van nature veel eiwitten bevatten. Deze producten zijn eerder al genoemd. Tegenwoordig zijn er ook producten verkrijgbaar waar extra eiwitten aan zijn toegevoegd.

Hieronder ziet u een aantal voorbeelden van producten waar extra eiwitten aan zijn toegevoegd. Deze producten kunt u vinden in de supermarkt. Een uitgebreide lijst met deze producten kunt u vragen aan uw diëtist.

Als het u niet lukt om meer of vaker te eten, kunt u uw voeding verrijken met dieetproducten. Dit helpt u om toch voldoende energie en eiwitten binnen te krijgen.

Dieetproducten zijn er in verschillende vormen, zoals drinkvoeding, toetjes of poeders. Drinkvoeding bevat veel energie en eiwitten. Daarnaast zijn er vitamines en mineralen aan toegevoegd. Drinkvoeding is beschikbaar in verschillende smaken en samenstellingen.

Poeders zijn ook beschikbaar in verschillende smaken en samenstellingen. U kunt deze poeders toevoegen aan dranken of gerechten om uw voeding rijker te maken.

Als u dieetproducten wilt gebruiken, overleg dan altijd met uw diëtist. De diëtist kan beoordelen of u het product nodig heeft en adviseren over de hoeveelheid en het type product dat het beste bij u past.

Algemeen

• Eet vaak kleine maaltijden verspreid over de dag. Gebruik naast de 3 hoofdmaaltijden ook 3 tussendoortjes. Probeer minimaal 6 keer per dag iets te eten en sla geen maaltijden over.
• Varieer uw maaltijden. Wissel regelmatig tussen zoete, zure en hartige gerechten. Kies ook afwisselend voor warme en koude gerechten. 
• Neem de tijd om te eten. Kauw goed en eet rustig.
• Voorkom dat u te moe bent om te eten. Rust uit voor de maaltijd als dat nodig is.
• Vermijd voedingsmiddelen die u niet lekker vindt. Kies voor gerechten die u aanspreken.
• Kies kant-en-klare gerechten als koken te vermoeiend is of tegenstaat.
• Neem een broodmaaltijd als u geen warme maaltijd wilt.
• Besteed aandacht aan uw voeding. Extra aandacht kan prettig zijn, maar te veel aandacht kan stress veroorzaken.

Dranken

Probeer dagelijks minimaal 1,5 liter te drinken. Voldoende drinken is vooral belangrijk tijdens chemotherapie. Dit helpt uw nieren om afvalstoffen goed af te voeren. De benodigde hoeveelheid vocht kan per chemokuur verschillen. Vraag daarom aan uw verpleegkundige hoeveel u precies moet drinken tijdens uw chemokuur.

• Melkproducten: Kies bij voorkeur voor volle melk, chocolademelk (met slagroom) of yoghurtdrank. Deze dranken bevatten naast energie ook veel eiwitten.
• Vruchtensap en frisdrank: Vruchtensap, frisdrank en limonade bevatten suiker en daardoor meer energie. Let wel op als u diabetes heeft.
• Gebonden soep: Kies voor gebonden soep in plaats van heldere soep, dit bevat meer voedingsstoffen.
• Thee en koffie: Gebruik suiker en/of koffieroom of volle koffiemelk in uw thee en koffie. Probeer ook eens cappuccino of Wiener melange uit een pakje.

Dranken zoals bouillon, thee en koffie zonder suiker en melk, water en light frisdranken geven een vol gevoel maar leveren weinig tot geen voedingsstoffen. Door te kiezen voor dranken die energie en voedingsstoffen bevatten, helpt u uw lichaam sterker te blijven tijdens uw behandeling.

Broodmaaltijden

• In plaats van 1 snee brood kunt u ook 2 beschuiten of 2 crackers nemen.
• Als brood niet lukt, kunt u kiezen voor 1 schaaltje Brinta- of havermoutpap met volle melk, 1 schaaltje cornflakes, muesli of cruesli met volle melk of volle yoghurt, of 1 beker drinkontbijt.
• Besmeer uw brood ruim met (dieet)margarine of roomboter. Beide bevatten evenveel energie.
• Kies voor krentenbrood, notenbrood, suikerbrood of croissants. Deze bevatten meer energie dan gewoon brood.
• Gebruik ruim beleg op brood. Hartig beleg en pindakaas bevatten veel eiwit. Probeer 2 plakken kaas of vleeswaren, 1 plak kaas met jam of appelstroop, of pindakaas met suiker, hagelslag of plakjes banaan.
• Probeer kant-en-klare salades, een roerei, gebakken vis, knakworstjes of een kroket op uw brood.
• Maak eens een tosti of een wentelteefje voor een smakelijke variatie.

Melk, melkproducten en kaas

• Gebruik vooral volle producten zoals volle melk, volle chocolademelk, koffieroom, volle yoghurt, roomkwark, volle vla, pudding, roomijs en volvette kaas (bijvoorbeeld Goudse 48+ of roombrie).

• U kunt vla of yoghurt op smaak maken met fruit, vruchtenmoes, siroop, jam of puddingsaus. Voeg een klontje boter of een scheutje ongeklopte room toe aan pap, vla of yoghurt voor extra smaak en energie.

• Kant-en-klare nagerechten zijn handig en ook geschikt als tussendoortje.

• Een flensje of pannenkoek met stroop of fruit en slagroom is ook een idee.

• Probeer eens een milkshake, een vlaflip of neem volle chocolademelk met slagroom.

Vlees en vleesvervanging

• Bereid uw vlees in ruim margarine of boter. Maak er een smakelijke jus of saus van. Voeg eventueel wat room of crème fraîche toe voor extra smaak.

• Als gebakken of gebraden vlees u tegenstaat, kunt u het fijnsnijden. Verwerk het vlees in ragout of saus. Tartaar of fijngemaakt gehakt zijn ook makkelijk te eten en te verwerken, bijvoorbeeld door de stamppot.

• U kunt koud vlees of vleeswaren verwerken in een salade. Roer fijngesneden vleeswaren, zoals ham of cornedbeef door de puree.

• Gebruik ei, kaas, vis, tahoe (tofu), tempé, sojabonen, peulvruchten, noten of kant-en-klare vegetarische vervangers in plaats van vlees.

• Voor een romigere smaak kunt u extra room toevoegen aan de jus of saus.

• Gebruik in plaats van jus een andere gebonden saus. Denk aan kerriesaus, champignonsaus, kaassaus of roomsaus voor variatie.

Groente en fruit

• Roer een klontje margarine of boter door de groenten. U kunt ook een scheutje room, een lepel crème fraîche of een saus toevoegen.

• Voeg een saus toe aan rauwkost. Kies bijvoorbeeld voor een saus op basis van mayonaise of olie.

• Appelmoes, compote, rabarber of stoofperen zijn een goede variatie op gekookte groenten. Deze bijgerechten kunt u ook extra erbij eten.

• Maak een vruchtensalade op smaak met suiker en/of (slag)room of crème fraîche. U kunt ook een bolletje ijs toevoegen.

• In plaats van fruit kunt u ook gerust een glas vruchtensap nemen. Dit is een makkelijke manier om toch uw fruit binnen te krijgen.

• Maak eens een smoothie van vers fruit en yoghurt of melk.

Aardappelen, rijst en pasta

• Kies vaker voor gebakken aardappelen in plaats van gekookte aardappelen. Gebruik er mayonaise of een andere saus bij.

• Varieer met gefrituurde aardappelballetjes, frites, aardappelkroketjes en andere gefrituurde aardappelgerechten.

• Voeg aan aardappelpuree of stamppot extra boter, (dieet)margarine, room of kaas toe.

• Wissel aardappelgerechten af met rijst of pasta. Voeg ook bij rijst en pasta extra (dieet)margarine, olie, room of kaas toe.

Tussendoor

• Kies voor kleine hapjes die makkelijk te eten zijn. Wissel af tussen zoete en hartige opties.

• Probeer eens een candybar zoals een Mars, Milky Way of Snickers. Andere zoete opties zijn een gevulde koek, eierkoek, Liga, (stroop)wafel, plak cake, plak ontbijtkoek met boter of (dieet)margarine of een bonbon.

• Hartige tussendoortjes kunnen zijn pinda’s, nootjes, studentenhaver, chips of kaaskoekjes. Andere opties zijn een lekkerbekje, haring, saucijzen- of worstenbroodje, een loempia, stukjes kaas of worst, of een toastje met vis, salade of brie.

Smaak- en reukverandering

Door kanker of de behandeling van kanker, zoals chemotherapie of radiotherapie, kan uw smaak veranderen. Wat u vroeger lekker vond, kan nu anders smaken. De smaak kan zelfs per dag wisselen. Ook kunnen producten anders ruiken, waardoor u een afkeer kunt hebben tegen bepaalde producten.

Smaak- en reukverandering kunnen het eten moeilijker maken. Dit kan gevolgen hebben voor uw voedingstoestand en lichamelijke conditie. Een slechte voedingstoestand kan leiden tot een slechter herstel na een operatie of andere behandeling.

Algemene tips

• Probeer verschillende producten meerdere keren uit, aangezien uw smaakvoorkeur per dag kan verschillen. Laat producten niet op voorhand weg. 

• Producten die u erg tegenstaan, kunt u beter weglaten. Vaak zijn dit producten met een sterke geur of smaak, zoals gebraden vlees, vis en warme maaltijden. Vervang vlees wel altijd, omdat dit veel eiwitten bevat. Denk bijvoorbeeld aan kip, kaas, ei, peulvruchten, noten of een vleesvervanger.

• Combineer vleesgerechten met een friszoet product, zoals cranberry’s, appelmoes of perzik. U kunt het vlees ook marineren met vruchtensap, pruimen of honing bij de jus. 

• Als warme gerechten u tegenstaan, probeer dan een koude maaltijd zoals pastasalade of huzarensalade. U kunt ook een extra broodmaaltijd nemen.

• Blijf uit de keuken wanneer er gekookt wordt om onaangename geuren te vermijden. Denk ook aan het vermijden van parfumgeur en tabakslucht. 

• Drink voldoende. Een vieze smaak kan veroorzaakt worden doordat u te weinig drinkt. Probeer dagelijks minimaal 1,5 liter te drinken. Een vieze smaak kan tijdelijk verdwijnen door iets met een sterke smaak te eten, zoals een pepermuntje.

• Friszure voedingsmiddelen zoals yoghurt, fruit, komkommer en haring smaken meestal goed.

• Voedingsmiddelen met een milde smaak zoals gekookte aardappelen, aardappelpuree, wit brood, beschuit, crackers, pap, jonge kaas, smeerkaas, lange vingers of eierkoeken zijn vaak goed te verdragen.

• Gebruik plastic bestek als u last heeft van een metaalsmaak in uw mond.

• Goede mondverzorging is belangrijk om een vieze smaak in de mond te voorkomen.

• Zorg voor verschillende kleuren in de maaltijd, het oog wil ook wat. 

Smaaksturing

Bij de behandeling voor kanker kan uw smaak veranderen. Een nieuwe ontwikkeling om hiermee om te gaan is smaaksturing. Dit betekent dat u uw eten aanpast aan uw veranderde smaakvoorkeuren.

Als u weet wat uw nieuwe voorkeuren zijn in smaak, geur, temperatuur en mondgevoel, kunt u hier rekening mee houden bij de keuze en bereiding van uw eten. Dit kan helpen om beter om te gaan met smaakveranderingen.

Voor meer informatie over smaaksturing kunt u terecht op https://www.wkof.nl.

U kunt ook zelf 'de smaakcheck' doen om te achterhalen wat uw smaakprofiel is via https://www.smaakcheck.nl.

De diëtist kan u daarnaast helpen met een smaakadvies op maat.

Misselijkheid en/of braken

• Om misselijkheid te verminderen, is het belangrijk om dagelijks minimaal 1,5 liter vocht te drinken.

• Misselijkheid kan toenemen door een lege maag. Neem daarom regelmatig een kleine snack, zoals een cracker of beschuit. Bij ochtendmisselijkheid kan het helpen om iets te eten voordat u opstaat.

• Koolzuurhoudende dranken, zoals cola, kunnen soms verlichting bieden bij misselijkheid.

  Vermijd voedingsmiddelen en dranken met een sterke geur.

• Ontdek of koude gerechten beter verdragen worden dan warme maaltijden wanneer u last heeft van misselijkheid.

• Het zuigen op een ijsklontje, kauwgom, waterijsje of zachte stukjes fruit kan verlichting bieden bij misselijkheid.

• Bestraling: Eet of drink een half uur voor tot een half uur na de bestraling niet.

• Chemotherapie: Forceer niets. Probeer goed te eten tussen de behandelingen door, wanneer u zich beter voelt.

Adviezen bij een moeilijke stoelgang (obstipatie)

• Voor een soepele ontlasting is voldoende vocht essentieel. Drink bij een moeilijke stoelgang minimaal 2 liter vocht per dag (13 glazen of 16 kopjes). Soep en vla tellen ook mee.

• Vezelrijke voeding helpt bij obstipatie:

  • Bruin- en volkoren brood, volkoren beschuit en volkoren ontbijtkoek

  • Graanproducten zoals havermout, muesli en drinkontbijt met vezels

  • Fruit en groenten (rauw en gekookt)

  • Aardappelen, volkoren pasta en zilvervliesrijst

• Streef naar een regelmatig voedingspatroon met een ruim ontbijt.

• Stoppende middelen bestaan niet. Een banaan bevat voedingsvezels en kan een gunstige invloed hebben op de stoelgang.

• Als u twijfelt over het gebruik van vezelpreparaten, bespreek dit dan met uw arts of verpleegkundige.

Adviezen bij diarree

• Bij diarree is het belangrijk om minimaal 2 liter vocht per dag te drinken. Dit is ongeveer 13 glazen of 16 kopjes. Ook soep en vla tellen mee.

• Door diarree kunt u veel zouten verliezen. Gebruik daarom wat zoute producten, zoals bouillon.

• Probeer kleine en frequente maaltijden te eten. Streef naar gevarieerde voeding.

• Gebruik koffie met mate en vermijd alcoholische dranken.

• Let op: koolzuurhoudende dranken kunnen uw klachten verergeren.

• Gebruik geen producten met de zoetstoffen sorbitol of xylitol.

• Zure melkproducten zijn beter dan zoete melkproducten. U kunt zoete melkproducten wel in beperkte mate gebruiken.

• Verdeel fruit en vruchtensap over de dag.

• Vezels helpen om het teveel aan vocht in de ontlasting te binden. Eet bruin brood, fijn volkorenbrood, fruit en groenten. Overdrijf echter niet met vezels.

• Let op: grove vezels zoals in donker roggebrood, grof volkorenbrood, rauwkost en vezelig fruit zoals pruimen en ananas kunnen de darmen extra prikkelen.

• Vermijd grote vetrijke maaltijden, gasvormende producten en scherpe kruiden.

Adviezen bij hinderlijke slijmvorming

• Neem regelmatig een slokje water, bouillon, thee of soep. Dit helpt om het slijm dunner te maken.

• Kauw op friszure producten om meer waterig speeksel aan te maken. Dit kan helpen om het slijm te verminderen. Let op: bij gevoelige slijmvliezen kan dit irriteren.

• Spoel uw mond met koolzuurhoudend water, koolzuurhoudende dranken of donker bier.

• Slijmvorming wordt niet veroorzaakt door voeding. Melk en melkproducten kunnen een plakkerig gevoel in de mond geven, wat als slijmerig wordt ervaren. Zure melkproducten, zoals yoghurt, geven een minder plakkerig gevoel. Gekookte melkproducten zoals pap en vla geven ook minder klachten. Drink na het gebruik van melk of melkproducten een beetje water om het plakkerige gevoel te verminderen.

Adviezen bij een droge mond

• Spoel regelmatig uw mond en drink kleine slokjes water om uw mond vochtig te houden.

• Zuig op een ijsblokje of een waterijsje.

• Friszure voedingsmiddelen zoals ananas, augurk, komkommer, zilveruitje, appel, tomaat, citroen en sinaasappel kunnen dun speeksel bevorderen. Let op: bij slijmvliesbeschadigingen in de mond kunnen deze producten pijnlijk zijn.

• Blijf kauwen om de speekselproductie te stimuleren. Schakel niet te snel over op vloeibare voeding. Kauw op (suikervrije) kauwgom, komkommer, stukjes wortel, bleekselderij, bloemkoolroosjes, radijsjes of pepermunt.

• Drink een slokje water of een andere drank bij elke hap voeding om uw mond vochtig te houden.

• Doop uw voedsel in thee, melk of soep.

• Gebruik sausjes bij uw maaltijd. Denk aan jus, appelmoes, groentesaus, ragout of soep om uw eten smeuïger te maken.

• Maak uw voeding smeuïger met boter, mayonaise of crème fraîche.

• Vermijd zure dranken zoveel mogelijk. Bij een tekort aan speeksel is uw gebit kwetsbaar. Voorbeelden zijn vruchtensap, sportdrank of koolzuurhoudende frisdranken. Drink deze eventueel door een rietje.

• Beperk het aantal zoete producten per dag om uw mondgezondheid te bevorderen.

• Besmeer brood met (ruim) smeerbaar beleg zoals smeerkaas, paté, vlees- of vissalade, jam of honing. U kunt brood ook vervangen door pap, vla, drinkontbijt of cornflakes.

Adviezen bij een pijnlijke mond of keel

• Eet zachte, smeuïge of vloeibare voeding.

• Vermijd alcohol en roken. Deze kunnen uw mond en keel extra irriteren.

• Eet geen scherp gekruide gerechten met kruiden zoals peper, sambal, mosterd en knoflook.

• Vermijd zure voedingsmiddelen, vruchtensappen en koolzuurhoudende dranken.

• Eet geen zoute producten zoals gerookte vleeswaren, vis, bouillon en chips.

• Eet geen erg zoete voedingsmiddelen. Deze kunnen uw pijnklachten verergeren.

• Erg warme of koude producten kunnen pijnklachten geven. Eet of drink daarom producten met een gematigde temperatuur.

• Vermijd harde voedingsmiddelen zoals nootjes, hard fruit en broodkorstjes. Deze kunnen het slijmvlies beschadigen. Wees ook voorzichtig met graten en botjes.

• Gebruik een kort afgeknipt rietje om contact tussen voeding en uw slijmvliezen te minimaliseren.

• Eet minder zuur fruit zoals aardbei, peer, perzik, banaan en meloen.

• Zorg voor een goede mondhygiëne.

• Vet uw lippen regelmatig in met lippenbalsem om uitdroging te voorkomen.

Adviezen bij slik- en kauwproblemen

• Snijd voedsel fijn of pureer het. Voeg vocht, room, bouillon, jus of saus toe om het eten makkelijker te maken.

• Ga niet te snel over op vloeibare voeding. Kauwen helpt bij de smaakbeleving en speekselproductie.

• Gebruik brood zonder korst met smeerbaar beleg zoals smeerkaas, paté of jam. U kunt ook kiezen voor zachte alternatieven zoals een croissantje, cake of donut. Drink bij uw boterham om het doorslikken te makkelijker te maken. Als brood niet lukt, kunt u kiezen voor pap, vla, kwark, drinkontbijt of gevulde soep.

• Bij uw warme maaltijd kunt u ruim saus of appelmoes gebruiken. Kies voor zacht vlees of zachte vis. Kook groenten goed gaar en voeg een klontje boter en/of groentesaus toe.

• Gebruik eventueel een staafmixer om uw voeding te malen. Maal het vlees, de aardappelen en de groenten apart van elkaar. Stamppot of pasta met veel saus zijn ook makkelijker te eten.

• Wissel gerechten af en zorg voor variatie in kleur. Denk bijvoorbeeld aan spinaziestamppot afgewisseld met pasta bolognese.

• Vraag uw verpleegkundige om een logopedist te betrekken als het slikken moeizaam gaat. Zij kunnen met u kijken naar de juiste consistentie van de voeding.

Adviezen bij ongewenste gewichtstoename

Gewichtstoename kan verschillende oorzaken hebben. U kunt meer zijn gaan eten, minder bewegen, medicijnen gebruiken die de eetlust bevorderen of u houdt vocht vast. Afvallen tijdens de behandeling wordt afgeraden omdat het uw lichaam extra belast. Voorkom of beperk gewichtstoename met deze tips:

• Gebruik halfvolle of magere producten in plaats van volle producten.
• Voeg geen suiker of honing toe en kies voor light dranken.
• Beweeg meer als dat mogelijk is voor u.
• Eet voedingsmiddelen die weinig energie leveren, zoals fruit, rauwkost, magere zuivelproducten, biscuitjes of een sneetje brood.
• Vezelrijke voeding verzadigt sneller. Kies daarom voor volkoren brood, volkoren pasta en een ruime portie groente en fruit.

• Multivitaminen kunnen de werking van bestraling en chemotherapie verminderen. Daarom raden wij u aan om tijdens uw behandeling geen multivitaminen te gebruiken. Multivitaminen zijn alleen nodig als uw voeding te weinig vitaminen bevat. Overleg met uw arts of diëtist als u multivitaminen wilt gebruiken.

• Visoliesupplementen kunnen de werking van bepaalde chemotherapieën tegenwerken. Dit geldt vooral voor chemotherapieën met irinotecan en platine, zoals Cisplatine en Oxaliplatine. Gebruik daarom geen visoliesupplementen vanaf 24 uur voor tot 24 uur na uw kuur.

• Als u hormoontherapie krijgt, is het beter om geen sojasupplementen te gebruiken. Het is wel veilig om dagelijks 2 tot 3 sojaproducten, zoals tofu of sojamelk, te eten of drinken.

• Gebruik kruiden- en plantenpreparaten niet zonder overleg met uw arts of apotheker. Zij kunnen u adviseren of het veilig is om deze producten te gebruiken tijdens uw behandeling.

• Op de website van Wereld Kanker Onderzoek Fonds (voorheen Voeding en Kanker info) vindt u betrouwbare informatie over voeding bij kanker. U vindt hier ook recepten die speciaal zijn samengesteld voor mensen met kanker. Bezoek de website via: www.wkof.nl.

• Chemotherapie kan uw smaak veranderen. Voor tips en informatie over hoe u hiermee om kunt gaan, kunt u terecht op www.beleefjesmaak.nl.

• Het boek "Kom op, kom aan!" van Suzanne Bader biedt uitgebreide tips en informatie voor mensen die moeite hebben met eten of gewichtsverlies ervaren.

• Het kookboek "FIJN" is speciaal geschreven voor mensen met slikproblemen. Dit boek is onder andere gemaakt door diëtisten en logopedisten van het Antoni van Leeuwenhoek - Nederlands Kanker Instituut. U kunt het kookboek vinden op www.avl.nl/voorbereiding-afspraak/afdelingen-en-centra/centrum-voor-kwaliteit-van-leven-ondersteunende-zorg/dietetiek/kookboek-fijn/.

• Maaltijdservice Noord-Limburg biedt maaltijden aan huis. Bezoek de website www.maaltijdservice.nl of bel 0478 51 73 73 voor meer informatie.

• Maaltijdservice Venray biedt ook maaltijden aan huis aan. Bezoek de website www.senioren-maaltijden.nl of bel 0478 586 926 voor meer informatie. Voor een uitgebreide lijst met maaltijdservices in uw regio, kunt u uw diëtist raadplegen. Zij kunnen u verder helpen met het vinden van de juiste maaltijdservice.

Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen? Stel uw vragen tijdens het eerstvolgende bezoek of bel naar: