Kaliumarm dieet

U heeft het advies gekregen om een kaliumarm dieet te volgen. Hier leest u meer over wat kalium is en hoe u dit mineraal kunt beperken in uw voeding. 

Kalium is een mineraal dat vooral in uw spiercellen zit. Het helpt bij de beweging van uw spieren en het doorgeven van signalen via uw zenuwen. Samen met natrium (een onderdeel van zout) zorgt kalium voor een goede balans van water en zout in uw lichaam. Kalium helpt ook om uw bloeddruk laag te houden.

Gezonde nieren houden uw kaliumgehalte op peil. Normaal gesproken plast u 90% van het kalium dat u binnenkrijgt weer uit. De rest verliest u via uw ontlasting. Als uw nieren beschadigd zijn, kunnen ze niet genoeg kalium uit uw bloed filteren. Hierdoor kan het kaliumgehalte in uw bloed te hoog worden. Dit kan hartklachten veroorzaken, zoals een onregelmatige hartslag of zelfs een hartstilstand wanneer uw kalium heel hoog is. Er zijn verschillende oorzaken voor een te hoog kaliumgehalte bij nierschade:

• Te veel kalium in uw voeding;
• Erg wisselende of hoge bloedsuikerwaarden;
• Een te hoog zuurgehalte in uw bloed;
• Verstopping van de darmen (obstipatie);
• Gebruik van bepaalde medicijnen.

De hoeveelheid kalium die u mag gebruiken, hangt af van de kaliumwaarde in uw bloed. Dit verschilt per persoon. Als uw kaliumwaarde goed is, zijn kaliumrijke voedingsmiddelen juist goed voor uw bloeddruk. Alleen als de waarde te hoog of te laag is, moet u uw dieet aanpassen.

Kaliumbronnen

Kalium zit in bijna alle voedingsmiddelen. Gemiddeld krijgen Nederlanders weinig kalium binnen. Daarom raden de Richtlijnen Goede Voeding aan om meer kaliumrijke voedingsmiddelen te eten. Denk aan groenten, rauwkost, fruit, peulvruchten en ongezouten noten. Andere kaliumrijke producten zijn:

• Aardappelen en aardappelproducten;
• Koffie (ook cafeïne vrije koffie);
• Cacao, chocolade en chocoladeproducten;
• Zaden en pitten;
• Melk en melkproducten;
• Stroop, appelstroop en andere fruitstropen.

Kalium wordt vooral goed opgenomen uit de volgende producten:

• Dieetzout en producten waarin kaliumzout (kaliumchloride) is verwerkt, zoals speciale zoutarme producten;
• Vruchtensap, groentesap en smoothies;
• Vlees, vis en kip;
• Producten met kaliumbevattende toevoegingen, zoals sommige E-nummers.

Minder kalium

Is uw kaliumgehalte te hoog? Dan adviseren wij u om minder kaliumrijke voedingsmiddelen te eten. Hieronder vindt u tips om uw kaliumgehalte te verlagen.

Adviezen bij een te hoog kaliumgehalte in het bloed

Om uw kaliumgehalte te verlagen is het goed om variatie in uw voedingspatroon aan te brengen. Daarbij gelden de volgende adviezen:

• Vermijd producten met kaliumzout en kaliumbevattende E-nummers, zoals E 508. Kaliumzout zit in producten zoals dieetzout van Verstegen, JoZo light zout en LoSalt. Zoutarme smaakmakers zoals natriumarme ketjap en natriumarme Aromat bevatten ook kalium. Let op met ingrediënten zoals kaliumchloride en E 508 op etiketten.
• Gebruik zo min mogelijk vloeibare groenten en fruit, zoals vruchtensap, groentesap en smoothies. 
• Let op met fruitdranken. Er zijn verschillende soorten verkrijgbaar met (mineraal)water. Hoe meer fruit in de drank zit, hoe hoger het kaliumgehalte.
• Eet niet meer vlees, vis of kip dan uw diëtist adviseert. 

Als bovenstaande tips niet genoeg helpen, zijn extra aanpassingen nodig:

• Kalium is oplosbaar in water. Snijd aardappelen en groenten in kleine stukken en kook ze in ruim water. Hierdoor gaat er meer kalium verloren;
• Gebruik het kookvocht niet voor sausjes of soep, dit vocht bevat veel kalium;
• Vervang aardappelen regelmatig door rijst of pasta;
• Roerbakken of smoren van groenten in boter of olie vermindert kalium niet. Kort koken voor het roerbakken helpt wel;
• Bij het bereiden van groenten in de magnetron, stoomoven, snelkookpan, stoommandje of stoompan gaat minder kalium verloren dan bij het koken in water op het fornuis;
• Let op met stamppot en frites, deze bevatten veel kalium. Houd hiermee rekening bij uw maaltijdkeuzes over de dag;
• Varieer met groentesoorten. Sommige groenten, zoals spinazie en postelein, bevatten veel meer kalium dan andere groenten;
• Rauwkost bevat meer kalium dan gekookte groente, maar wordt meestal in kleinere hoeveelheden gegeten. Een uitzondering zijn maaltijdsalades;
• Hoewel fruit veel kalium bevat, is het ook rijk aan vitamines en mineralen. Twee porties fruit per dag passen in een gezond dieet. Varieer met fruitsoorten en kies fruit met een laag kaliumgehalte. Als u fruit met veel kalium eet, compenseer dit dan door bijvoorbeeld thee in plaats van koffie te drinken en pasta of rijst in plaats van aardappelen te eten;

Het is belangrijk om zuinig te zijn met kaliumrijke producten als uw kaliumgehalte te hoog is. Hieronder vindt u een overzicht van voedingsmiddelen ingedeeld in drie categorieën: weinig kalium, gemiddeld kalium en veel kalium. Bevat een voedingsmiddel weinig kalium? Dan is dit geschikt voor dagelijks gebruik. Bevat het gemiddeld kalium? Dan kunt u het afwisselend gebruiken. Beperk producten met veel kalium zoveel mogelijk. Mocht u toch af en toe gebruik willen maken van producten met veel kalium, dan kunt u die dag het beste andere kaliumrijke producten weglaten of een kleinere portie nemen. Eet u bijvoorbeeld stamppot? Neem die dag dan bijvoorbeeld liever geen koffie en maar 1 stukje kaliumarm fruit. Eet u wel eens tomatensaus? Kies hier dan rijst of pasta bij in plaats van aardappelen. Zo zorgt u dat u op het einde van de dag niet te veel kalium binnen krijgt.

Wilt u weten hoeveel milligram kalium in bepaalde voedingsmiddelen zit? Kijk dan in de analysetabel in het boek 'Eten met plezier' of op de website www.nieren.nl.

Soms daalt uw kaliumgehalte niet genoeg, ondanks aanpassingen in uw dieet. In dat geval kan uw arts kaliumbindende medicijnen voorschrijven. Deze medicijnen helpen het kaliumgehalte in uw bloed te verlagen.

Kaliumbindende medicijnen, zoals Resonium®, Sorbisterit®, Lokelma® of Veltassa®, werken in uw darmen. Ze binden zich aan het kalium in uw voedsel. Hierdoor wordt het kalium niet door uw lichaam opgenomen, maar verlaat het uw lichaam via de ontlasting.

Boeken

Voor meer informatie en praktische tips kunt u de volgende boeken raadplegen:

• Eten met Plezier: Een dieetboek voor nierpatiënten met recepten en een tabel met voedingswaarden zoals eiwit, natrium, kalium en fosfaat. 
• Een beetje minder kalium & zout: Een praktisch kookboek over koken en bakken met óf zonder kaliummedicatie. 

Websites

• www.nieren.nl
• www.nierstichting.nl 
• www.voedingscentrum.nl
• https://mijn.voedingscentrum.nl/nl/eetmeter/

Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen? Stel uw vragen tijdens het eerstvolgende bezoek of bel naar: