Zelfkatheterisatie bij vrouwen

Bij zelfkatheterisatie leegt u zelf uw blaas met een dun slangetje (katheter). Dit heet ook Clean Intermittent self Catheterisation (CIC). Zelfkatheterisatie is nodig als u uw blaas niet goed kunt leegplassen (blaasretentie/residu). Hierdoor blijft er te veel urine in uw blaas achter.

Zelfkatheterisatie moet u meerdere keren per dag doen en vraagt oefening. Met goede begeleiding kunt u dit zelf leren. In deze informatie leest u wat zelfkatheterisatie inhoudt, wat u kunt verwachten en vindt u een instructie. De verpleegkundige begeleidt u hierbij.

Waarom zelfkatheteriseren?

Soms lukt plassen niet goed, waardoor zelfkatheterisatie nodig is. Mogelijke oorzaken zijn:

• Na een bevalling.
• Na een operatie bij verzakking of na het plaatsen van een “bandje” als behandeling tegen urineverlies. 
• Beschadiging van de zenuwen die de blaas aansturen, bijvoorbeeld na een buik- of darmoperatie.
• Een luie blaasspier.

Het is belangrijk bij het aanleren en volhouden van zelfkatheterisatie dat u gemotiveerd bent en dat u begrijpt wat de voordelen zijn. Goede begeleiding en instructie van een verpleegkundige, gynaecoloog of uroloog zijn daarbij belangrijk.

Waarom is zelfkatheteriseren belangrijk?

Door uw blaas op tijd leeg te maken voorkomt u complicaties zoals blaasontstekingen, urineverlies en in het ergste geval schade aan de nieren.

De urinewegen

Om het katheteriseren te begrijpen, is het belangrijk dat u weet hoe het urinewegstelsel in elkaar zit.

Het urinewegstelsel bestaat uit 2 nieren, de urineleiders, de blaas en de plasbuis.

De nieren zorgen ervoor dat overtollig vocht en afvalstoffen uit het bloed in de urine worden uitgescheiden. De urine wordt via de urineleiders afgevoerd naar de blaas. 

Als de blaas vol is geeft deze een seintje aan de hersenen dat we herkennen als aandrang om te plassen. Als u dan het toilet opzoekt en de bekkenbodemspieren ontspant, ontspant de sluitspier van de plasbuis zich en trekt de blaasspier samen. Hierdoor leegt de blaas zich. Dit is een ingewikkeld proces waarbij zenuwbanen en hersenen een belangrijke rol spelen.

De lengte van de plasbuis is ongeveer 3 cm. Katheters voor vrouwen zijn 7 tot 20 cm lang.

Hoe vaak moet u katheteriseren?

Als u niet kunt plassen, katheteriseert u 4 tot 6 keer per dag, maximaal 500 ml per keer. Als u nog wel plast maar niet goed leeg plast, hangt het af van hoeveel urine achterblijft (residu). Dit bespreekt de verpleegkundige met u.

Volgt onderstaand schema of het schema wat de zorgverlener met uw afspreekt.

Waar kunt u katheteriseren?

Katheteriseren kan overal waar water, zeep en privacy zijn: thuis, bij familie of in een toegankelijk openbaar toilet. Vooral toiletten voor invaliden zijn hier goed geschikt voor.

Instructie van het zelfkatheteriseren

Als u schoon werkt, is de kans op problemen klein. Schoon katheteriseren betekent dat u vóór het inbrengen uw handen wast met water en zeep, en de huid rondom de plasbuis goed reinigt met water. Ook als iemand anders u helpt met katheteriseren, is schoon werken voldoende.

Toch kunt u ondanks schoon werken, genoeg drinken en een goede stoelgang, een blaasontsteking krijgen.

Tijdens het aanleren bespreekt de verpleegkundige stap voor stap hoe u moet katheteriseren en waar u op moet letten. U ziet dat de katheter goed zit als er urine doorheen loopt. Voelt u wat weerstand bij het inbrengen? Dan mag u voorzichtig wat extra druk geven. Dit oefent u samen met de verpleegkundige.

Met goede uitleg en begeleiding is zelfkatheteriseren goed aan te leren en vol te houden.

Als het zelfkatheteriseren niet meer lukt:

• Bekijk uw schema nog een keer. Soms verslapt de aandacht als u al langer katheteriseert en voert u bepaalde stappen wellicht niet meer helemaal goed uit.
• Probeer het na een uur nog een keer, lukt het niet, neem dan contact op met de afdeling Gynaecologie

Video's zelfkatheteriseren

Materialen voor zelfkatheteriseren

U krijgt een starters-set katheters mee. Na een aantal dagen belt de verpleegkundige u om te horen hoe het gaat. Als u langer moet katheteriseren, worden nieuwe katheters voor u besteld. De kosten worden vergoed.

Voor- en nadelen van zelfkatheteriseren

Door zelf te katheteriseren, blijven uw blaas en nieren gewoon werken. De blaas blijft zich op normale wijze vullen met de urine uit de nieren. Doordat u de blaas zelf op tijd leeg maakt raakt hij niet overvol. Er zijn een aantal voor- en nadelen van zelfkatheteriseren.

Voordelen

• Veilige behandeling bij problemen met goed uit kunnen plassen.
• Het geeft de beste kans op een goed herstel van uw blaasfunctie en het weer "normaal" kunnen uitplassen.
• De vrijheid van een aantal uren waarin u geen rekening hoeft te houden met het blaasprobleem.
• Onafhankelijkheid: u kunt dit zonder hulp van anderen doen en draagt geen katheterzak aan uw lichaam.

Nadelen

• Het kan (in het begin) moeilijk/lastig zijn.
• In het begin kan het katheteriseren wat gevoelig zijn, omdat uw plasbuis nog moet wennen. Dit gevoel wordt meestal minder na een paar keer. Bij een blaasontsteking kan het ook pijnlijk zijn.
• Het slijmvlies van uw plasbuis kan beschadigd raken en gaan bloeden, ook als u al langer katheteriseert. Dit komt doordat de plasbuis moet wennen aan de handeling. Probeer in dat geval extra water te drinken. Als het bloeden na 2 dagen niet stopt of als u grote bloedstolsels ziet waardoor u niet meer kunt plassen of katheteriseren, neem dan contact op.
• Het kan lastig zijn om het katheteriseren in te passen in uw dagelijkse bezigheden.

Leefregels

Drink dagelijks 1,5 tot 2 liter water, vooral in de eerste dagen om infecties te voorkomen. Zorg ook voor voldoende vezels (groente, fruit, volkorenproducten) voor een goede stoelgang.

Evaluatie

Een paar dagen na het starten met zelfkatheteriseren heeft u een belafspraak met de verpleegkundige. De verpleegkundige neemt zelf contact met u op en zal u vragen hoe het met het katheteriseren gaat. Als u nog door moet gaan met katheteriseren worden er nieuwe katheters voor u besteld en nieuwe afspraken gemaakt.

Wanneer contact opnemen?

Katheteriseren kan soms problemen geven. Neem contact op met de verpleegkundige of met de polikliniek gynaecologie:

• Bij symptomen van een urineweginfectie:
  • koorts
  • pijn bij het plassen
  • troebele urine,
  • bloed bij de urine, dat na 2 dagen niet stopt of als er grote bloedstolsels zijn
• Als u telkens pijn heeft bij het inbrengen van de katheter en dat niet minder wordt.
• Wanneer het inbrengen van de katheter moeizaam gaat.
• Als u moeite heeft met het uitvoeren van de handeling.
• Wanneer u het zelfkatheteriseren niet vol houdt.

Vragen

Bij andere vragen over zelfkatheterisatie kunt u ook contact opnemen met de polikliniek Gynaecologie en vragen naar de verpleegkundige.