Kunst in de belevingstuin

Al tijdens de aanleg van de BuitensteBinnenTuin is Circus Engelbregt (een kunstenaarscollectief uit Amsterdam) gestart met een programma van interventies. Museum van Bommel van Dam uit Venlo heeft de basis voor deze samenwerking gelegd. Hiermee wordt stapsgewijs onderzocht hoe de helende kracht van de tuin zo optimaal mogelijk kan worden benut. Elk seizoen lichten de kunstenaars van Circus Engelbregt een ander aspect van de tuin uit. Afgelopen winter maakten zij de basis van de tuin – de aarde – beleefbaar. In het voorjaar volgden interventies gericht op de flora. In de zomer werd de fauna uitgelicht en dit najaar de mens. Begin 2020 mondt het kunsttraject uit in een blijvend element.

Nikki Loef van Circus Engelbregt laat in deze video zien hoe ze met kunst de nieuwsgierigheid van patiënten triggert. 

“De mensen de tuin in, de tuin het ziekenhuis in”

De uiterventies zijn erop gericht in kaart te brengen hoe de overgang tussen wachtruimte en tuin zo vloeiend mogelijk zou kunnen verlopen. Onder het motto “de mensen de tuin in, de tuin het ziekenhuis in” licht Circus Engelbregt elk seizoen een ander aspect van de tuin uit. In de winter, nog voor de tuin werd aangelegd, stond de aarde centraal: de basis van de tuin. In het voorjaar wordt de flora uitgelicht, in de zomer de fauna, en in het najaar de mens. Komende winter wordt er afgesloten met een uiterventie die nogmaals de aarde centraal stelt én terugblikt op het hele proces. Ook blijft er iets tastbaars in het ziekenhuis achter, als blijvende herinnering van de bijzondere samenwerking.

Tent in de tuin

Een allereerste ingreep van Circus Engelbregt bestond uit het plaatsen van een tent op het grasveld waar enkele maanden later de BuitensteBinnenTuin zou worden aangelegd. Martijn Engelbregt: “De tent veranderde de nog lege buitenruimte in een potentiële verblijfsruimte. Maar maakte ook duidelijk dat hier iets gaat gebeuren. Voor ons was het interessant om te zien hoe patiënten en medewerkers reageren op activiteit in de tuin. Ook hebben we zelf kunnen ervaren hoe het is om in de tuin te zitten. Voel je je bekeken of juist geborgen?”

Eerste reeks uiterventies: bodemonderzoek

Tussen oktober en december 2018 vonden verschillende kleine uiterventies plaats die de aarde centraal stelden. Op het schijnbaar kale grasveld blijkt, wanneer je goed kijkt, van alles te vinden. Eind oktober inventariseert een groep mensen in doktersjassen wat er in de tuin ligt. Opvallende vondsten als bladeren, veren, grote zaadpeulen en rommeltjes worden verzameld, gecategoriseerd en gefotografeerd. Bij een tweede onderzoek wordt de bodem van de tuin systematisch, blok voor blok, gefotografeerd. Vormvariaties in planten en mos worden op deze manier in beeld gebracht.

Een volgend onderzoek gaat de diepte in. Een man met witte jas struint met een grondboor door de binnentuin. Af en toe bukt hij om een plantje van dichtbij te zien, de bodem te voelen of in de aarde te kijken door met zijn werktuig een gat in de grond te boren. Hij onderzoekt de planten alsof hij een patiënt onderzoekt. Hij raakt de grond aan zoals hij een patiënt aan zou raken. Met zorg loopt hij door het gras, aandachtig voor het leven dat zich onder zijn voeten bevindt.

In december wordt het bodemonderzoek vervolgd. Drie mensen in doktersjassen rollen in de tuin twee grote witte vellen papier uit. Voorzichtig halen zij kleine planten uit de grond leggen deze op de witte vellen. Ze fotograferen de diversiteit aan soorten, bladvormen, wortellengtes en bloeiwijzen en verwerken het materiaal vervolgens in kleine bloemstukken. Deze worden in de wachtkamer van het Oncologiecentrum geplaatst.

Tweede reeks interventies: bomen en planten

In de BuitensteBinnenTuin groeit een grote verscheidend aan bomen en planten. Sommige daarvan kunnen onze gezondheid en ons welzijn op meerdere manieren positief beïnvloeden. In het geval van de gele kornoelje kun je thee te trekken van de bast, de vruchten verwerken in een compote of van bast, hout en blad een kruidenbad te maken. Bij de bomen is op reusachtige plantenlabels aangegeven over welke geneeskrachtige eigenschappen deze beschikken.

Over de diverse planten kunnen patiënten meer te weten komen via een spel in de wachtkamer. Wanneer ze de tuin nader willen onderzoeken, kunnen ze voor het naar buiten gaan een doktersjas met de opdruk ‘Buitenstebinnentuin-specialist’ aantrekken.

Derde reeks interventies: dieren

De derde reeks interventies is pas net van start gegaan. In de wachtkamer van het oncologiecentrum zijn verwonderkaarten geplaatst. Met teksten als ‘Verlangt een vis?’, ‘Is een mol ijdel?’ en ‘Kan een mier de weg vinden?’ laten deze nadenken over dierlijk én menselijk gedrag. Mensen kunnen ook zelf een verwondering achterlaten in de wachtkamer. De komende weken worden op basis van de eerste reacties volgende ingrepen ontwikkeld.

Vierde reeks interventies en blijvend element

Deze winter staat in de mens in de tuin centraal, waarna wordt bepaald met wat voor element de BuitensteBinnenTuin blijvend te versterken is. Oplevering van het permanente element is gepland voor het voorjaar van 2020.

Over Circus Engelbregt

Circus Engelbregt is een verbindende ontregelings-organisatie met het doel de sociale duurzaamheid in de wereld te vergroten. We initiëren en ontwikkelen (kunst)projecten die zich op de grenzen van ogenschijnlijk onverenigbare gebieden afspelen. Circus Engelbregt schroomt niet te schuren en zoekt vaak bewust de confrontatie op omdat we niet geloven in de vastgeroeste wegen van onze hokjesmaatschappij.