VieCuri screent op ouderenmishandeling

Professionals en patiënten van VieCuri belichten actuele onderwerpen door middel van een blog. Dit is een blog van Anita Lekx en Dennis Barten, beiden SEH-arts in VieCuri.

Sinds november 2015 screenen professionals van de Spoedeisende Hulp (SEH) in VieCuri Medisch Centrum op ouderenmishandeling. Ouderenmishandeling komt vaker voor dan veel mensen denken: 1 op de 20 ouderen krijgt ermee te maken. Deze vorm van mishandeling beperkt zich niet alleen tot fysiek geweld, maar betreft veel vaker de gevolgen van ontspoorde mantelzorg of een overbelaste thuissituatie.

Van alle ouderen in Nederland zou 1 op de 20 te maken hebben met een vorm van ouderenmishandeling (1). Een zorgwekkend getal, en waarschijnlijk slechts het topje van de ijsberg. Ouderenmishandeling beperkt zich niet alleen tot fysiek geweld, maar betreft ook psychische mishandeling, verwaarlozing, financiële uitbuiting, seksueel misbruik of schending van rechten (zoals het recht op privacy, vrijheid en zelfbeschikking) (1,2).

Schaamte

Actief screenen op ouderenmishandeling (of breder gezien: de kwetsbare oudere)  is belangrijk, omdat slachtoffers maar zelden zelf aan de bel trekken. Ze schamen zich, zijn soms afhankelijk van de plegers of weten niet wie ze om hulp kunnen vragen. Door bij binnenkomst in het ziekenhuis extra alert te zijn op signalen van ouderenmishandeling, kan wellicht worden voorkomen dat de situatie volledig escaleert.

Screening 65-plussers

In november 2015 is VieCuri daarom gestart met het screenen op tekenen van ouderenmishandeling bij alle patiënten van 65 jaar en ouder die een bezoek aan de SEH brengen. En daarbij wordt niet alleen naar blauwe plekken en botbreuken gekeken. Bart van Dijk is SEH-verpleegkundige en aandachtsfunctionaris kinderzorg en kwetsbare ouderen en zegt hierover: “Behalve op tekenen van fysiek geweld, wordt er ook gekeken naar mogelijke signalen van verwaarlozing of overbelaste mantelzorg. Van de vele duizenden ouderen die inmiddels zijn gescreend, waren er 49 patiënten waarover de behandelend arts zich zorgen maakte. Al deze patiënten zijn besproken in een speciaal hiervoor ingerichte werkgroep.”

Multidisciplinaire bespreking

De werkgroep ouderenmishandeling komt maandelijks bij elkaar en bestaat uit een klinisch geriater, SEH-arts, SEH-verpleegkundige, huisarts, radioloog, medisch psycholoog, maatschappelijk werker en een vertrouwensarts van Veilig Thuis. Als de arts of verpleegkundige op de SEH zich zorgen maakt over de patiënt of diens thuissituatie, wordt deze aangemeld voor bespreking in de werkgroep. Uiteraard worden deze zorgen ook met de patiënt zelf besproken. Gaat de patiënt met ontslag, dan wordt er indien mogelijk contact opgenomen met de eigen huisarts. Wordt de patiënt opgenomen, dan is de klinisch geriater al vanaf het begin van de opname bij de behandeling betrokken.

Actie

In de maandelijkse bespreking zijn er al 49 patiënten besproken. “Op een enkeling na, is er bij iedere patiënt een actie uitgezet. Dit is ook het speerpunt van de screening. Er wordt gesignaleerd dat er een probleem is, waarna we ervoor zorgen dat er ook een vervolgtraject komt”, aldus Van Dijk. Acties die worden ingezet, zijn heel divers. Zo kan de eigen huisarts bijvoorbeeld worden gevraagd om de problemen in de thuissituatie op te pakken. Maar soms zijn er zwaardere maatregelen nodig, zoals een crisisopname in een externe instelling. Met als kanttekening dat het aantal crisisopvangplekken zeer beperkt is.

Ontspoorde mantelzorg

Van alle gesignaleerde gevallen, bleek in het merendeel sprake van overbelaste mantelzorg of (zelf)verwaarlozing. Mantelzorg is onbetaalde en vaak langdurige zorg voor zieke familieleden of vrienden. Mantelzorg kan intensief zijn, vooral in combinatie met een baan of de zorg voor eigen kinderen. Hoe goed de bedoelingen ook zijn, als mantelzorgers de zorg voor hun naaste niet meer aan kunnen, lopen ze het risico om te ontsporen in gedrag dat ze zelf liever niet zouden willen vertonen. Met vroege signalering van overbelaste mantelzorg hopen we ontsporing te voorkomen.

Voorbeeld ontspoorde mantelzorg

Ontspoorde mantelzorg gebeurt niet met opzet en komt voor in alle leeftijdscategorieën. Een voorbeeld is een ouder stel waarbij de man in zijn functioneren achteruit gaat bij dementie. Daarnaast heeft hij diverse lichamelijke problemen. Er is thuiszorg geprobeerd, maar de man accepteert deze hulp niet en wil dat zijn vrouw voor hem zorgt. Maar ook zijn vrouw is hoogbejaard en kan de zorg nauwelijks aan. Ze heeft geen goed overzicht over de medicijnen die haar man moet krijgen. Ze geeft hem soms verkeerde of teveel medicijnen, waardoor hij regelmatig versuft is. Daarnaast verwaarloost ze het huishouden en heeft ze geen sociale contacten meer (3).

Veilig Thuis

In het geval van een overbelaste thuissituatie kan ondersteuning van instanties (zoals thuiszorg, maatschappelijk werk of vrijwilligersorganisaties) al een wereld van verschil betekenen. Slechts in een enkel geval is een officiële melding bij Veilig Thuis nodig.

Nog betere werkwijze

De werkgroep ouderenmishandeling van VieCuri is van plan om op korte termijn contact te zoeken met omringende ziekenhuizen om te bekijken of we gezamenlijk tot een nog betere werkwijze kunnen komen in de regio Noord- en Midden-Limburg.

Zelf melden

Niet alleen professionals mogen (vermoedens van) ouderenmishandeling melden. Ook slachtoffers, familieleden en mantelzorgers kunnen hun zorgen kwijt bij Veilig Thuis. Bekijk voor meer informatie de website van Veilig Thuis.

Bronnen

1. Comijs HC et al (1998): Elder abuse in the community: prevalence and consequences. Journal of the American Geriatrics Society.
2. Sociaal cultureel planbureau (2015): Ouderenmishandeling in Nederland.
3. Movisie (2013): Wat is ontspoorde mantelzorg? https://www.movisie.nl/artikel/wat-ontspoorde-mantelzorg
4. Ministerie van VWS (2015): Actieplan ‘Ouderen in Veilige Handen’.

Op de hoogte blijven van nieuwe blogs?

Meld u aan voor een e-mail alert!

Aanmelden